چه ساختمانهایی نیاز به درب ضد حریق دارند؟ این پرسش، یکی از دغدغههای مهم مجریان پروژههای ساختمانی، ناظران فنی، مدیران املاک و حتی ساکنین و مالکان است. آتشسوزی یکی از جدیترین خطراتی است که میتواند امنیت جانی و مالی افراد را به خطر بیندازد. برای کنترل و جلوگیری از گسترش حریق، بهویژه در ساختمانهای پرخطر، استفاده از تجهیزات ایمنی از جمله درب ضد حریق اهمیت زیادی دارد.
بر اساس مقررات ملی ساختمان، الزامات سازمان آتشنشانی و استانداردهای بینالمللی، در برخی ساختمانها نصب دربهای مقاوم در برابر آتش الزامی است. در این مقاله به صورت تخصصی بررسی میکنیم که کدام کاربریها مشمول این الزام هستند و چرا درب ضد حریق به یکی از ارکان حیاتی طراحی ایمن ساختمان تبدیل شده است.
استانداردهای ملی و بینالمللی مرتبط با دربهای ضد حریق
ایمنی در برابر حریق، موضوعی جهانی است و برای آن استانداردهای سختگیرانهای تدوین شدهاند. زمانی که میپرسیم چه ساختمانهایی نیاز به درب ضد حریق دارند؟، در واقع باید بررسی کنیم که این الزام بر اساس چه قوانینی شکل گرفته است.
مقررات ملی ساختمان ایران
در ایران، مبحث سوم (حفاظت ساختمانها در برابر حریق) از مقررات ملی ساختمان، الزاماتی برای نصب دربهای مقاوم در برابر آتش تعیین کردهاند. در این مقررات، نصب درب ضد حریق در مکانهایی مانند راهپله اضطراری، اتاقهای تأسیسات، موتورخانه و پارکینگها تأکید شده است.
تاییدیههای داخلی معتبر
برای نصب درب ضد حریق در ساختمانهای مشمول، تأییدیه از سازمان آتشنشانی تهران و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی (BHRC) الزامی است. این تأییدیهها نشاندهندهی اصالت کالا، تطابق با استانداردهای ساخت و عملکرد موفق در تستهای مقاومت در برابر آتش هستند.
چه ساختمانهایی ملزم به استفاده از درب ضد حریق هستند؟
چه ساختمانهایی نیاز به درب ضد حریق دارند؟ پاسخ به این سؤال، مستقیماً به نوع کاربری ساختمان، میزان تردد افراد، سطح ریسک آتشسوزی و الزامات قانونی مربوط است. در ادامه، به تفکیک بررسی میکنیم کدام گروه از ساختمانها ملزم به استفاده از درب ضد حریق هستند.
ساختمانهای مسکونی بلندمرتبه
در آپارتمانها و برجهای مسکونی، راهپله اضطراری، لابی، پارکینگ و درب واحدها باید مجهز به دربهای مقاوم در برابر آتش باشند. دلیل این الزام، کنترل حریق و دود در مسیر فرار و افزایش شانس نجات ساکنین است.
بیمارستانها و مراکز درمانی
این ساختمانها به دلیل حضور بیماران ناتوان، تجهیزات حساس و تردد پرسنل زیاد، در گروه پرخطر قرار دارند. نصب درب راه پله ضد حریق در بخشهایی مثل اتاق عمل، انبار دارو، راهپله فرار و بخشهای بستری، الزامی است.
ساختمانهای تجاری و اداری
در برجهای تجاری، بانکها، دفاتر دولتی و مراکز اداری، اتاقهای برق، آرشیو مدارک، آسانسور و راهپلهها باید به درب دودبند ضد حریق مجهز باشند. در این ساختمانها معمولاً سیستمهای HVAC، برق و دیتاسنتر نقش مهمی در افزایش ریسک ایفا میکنند.
مدارس، دانشگاهها و مراکز آموزشی
تردد بالا و تجمع افراد در سالنها، کتابخانهها و راهروها باعث شده تا مقررات ایمنی، نصب درب مقاوم در برابر آتش را برای راهپلهها، خروجیها و اتاق تجهیزات برق اجباری کند.
انبارها، کارگاهها و کارخانههای صنعتی
در صنایع تولیدی که با مواد اشتعالزا، ماشینآلات صنعتی و برق فشار قوی سروکار دارند، استفاده از درضد حریق صنعتی برای بخشهای کلیدی مانند انبار، اتاق برق و دفاتر کنترل ضروری است.
مراکز عمومی (فرهنگی، مذهبی، ورزشی)
سینماها، سالنهای ورزشی، مساجد و تالارهای همایش که محل تجمع افراد هستند، در صورت وقوع آتش، نیاز به تخلیه سریع دارند. در نتیجه، نصب درب مقاوم در برابر آتش در ورودیها و خروج اضطراری این مراکز الزامی است.
پارکینگهای طبقاتی و زیرزمینی
در پارکینگها احتمال نشت سوخت، اتصال برق و دود بسیار بالاست. در نتیجه، دربهای جداکننده پارکینگ از راهپله و فضای داخلی باید دارای تأییدیه مقاومت حریق باشند.
چه بخشهایی از ساختمان نیاز قطعی به درب ضد حریق دارند؟
در پاسخ به این پرسش که چه ساختمانهایی نیاز به درب ضد حریق دارند؟ باید به این نکته توجه کرد که الزام به استفاده از درب ضد حریق فقط به نوع کاربری کل ساختمان محدود نمیشود، بلکه برخی بخشهای داخلی هر ساختمان نیز، صرفنظر از کاربری کل، ملزم به استفاده از درب مقاوم در برابر آتش هستند. این فضاها معمولاً در تماس مستقیم با خطرات بالقوه آتشسوزی یا مسیرهای فرار قرار دارند.
| نوع درب | کاربرد رایج | ویژگیها |
|---|---|---|
| درب ضد حریق تکلنگه | راهپله اضطراری، اتاق برق، اتاق سرور | نصب آسان، مناسب فضاهای باریک، مقاومت 90 تا 120 دقیقه |
| درب ضد حریق دولنگه | سالن صنعتی، پارکینگ، انبار | امکان عبور تجهیزات بزرگ، هماهنگکننده لنگه، مقاومت بالا |
| درب شیشهای ضد حریق | لابیها، دفاتر اداری، ساختمانهای مدرن | ظاهر مدرن، شفافیت، مقاومت حرارتی ویژه |
| درب ضد حریق با روکش چوب | هتلها، دفاتر لوکس، مجتمعهای مسکونی خاص | ترکیب زیبایی و ایمنی، قابلیت سفارشیسازی نما |
- راهپلههای فرار و پله اضطراری
مهمترین بخش در هر ساختمان برای ایمنی ساکنان، مسیر فرار در مواقع آتشسوزی است. دربهای ورودی به راهپله باید ضد حریق، ضد دود، دارای آرامبند و تاییدیه آتشنشانی باشند. نصب نادرست یا استفاده از درب معمولی در این فضاها خطر مرگ را بالا میبرد.
- اتاقهای تأسیسات برقی و مکانیکی
اتاق برق، دیزل ژنراتور، تابلوهای فشار قوی و آسانسور، معمولاً کانون شروع یا گسترش آتشسوزی هستند. این فضاها باید با دربهایی با حداقل مقاومت ۹۰ دقیقهای از سایر قسمتها جدا شوند.
- انبارهای مواد قابل اشتعال یا آرشیو اسناد
در فضاهایی که حجم زیادی از کاغذ، پلاستیک، چوب یا سوخت ذخیره شده، خطر گسترش آتش بسیار بالاست. نصب درب ضد حریق دولنگه با قفل مناسب و سیستم بازدارنده دود در این فضاها الزامی است.
- پارکینگهای مسقف و زیرزمینی
در بسیاری از آتشسوزیهای شهری، نقطه شروع حادثه پارکینگها هستند. دربهای جداکننده پارکینگ از راهپله، لابی یا آسانسور باید تاییدیه مقاومت حریق داشته باشند و کاملاً درزگیری شوند.
- اتاق سرور و تجهیزات شبکه
اگرچه این فضاها اغلب کوچکاند، اما آسیب به آنها ممکن است منجر به از دست رفتن اطلاعات حیاتی سازمانها شود. درب ضد حریق در این فضاها علاوه بر مقاومت در برابر آتش، اغلب باید ضد دود و ضد صدا نیز باشد.
نقش تاییدیه آتشنشانی در نصب درب ضد حریق
یکی از الزامات کلیدی در اجرای پروژههای ساختمانی، دریافت تاییدیه سازمان آتشنشانی برای دربهای ضد حریق است. این تاییدیه تضمین میکند که درب نصبشده با استانداردهای مقاومت حرارتی، نوار دودبند، یراقآلات اضطراری و نصب اصولی مطابقت دارد. در پروژههای شهری، کارشناسان ایمنی آتشنشانی پیش از صدور پایانکار، وضعیت نصب دربها را بهصورت دقیق بررسی میکنند.
عدم دریافت تاییدیه معتبر، حتی اگر درب از نظر ظاهری مناسب باشد، میتواند منجر به رد مجوز بهرهبرداری، توقف پروژه و بروز خسارات مالی شود. بنابراین، خرید درب ضد حریق دارای گواهی رسمی از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی (BHRC) و نصب توسط پیمانکار مجاز، از الزامات فنی و قانونی محسوب میشود.
نقش نوع کاربری ساختمان در انتخاب نوع درب ضد حریق
چه ساختمانهایی نیاز به درب ضد حریق دارند؟ پاسخ تنها به داشتن یا نداشتن درب خلاصه نمیشود؛ بلکه نوع کاربری ساختمان مستقیماً بر انتخاب نوع، کلاس و ویژگیهای عملکردی درب ضد حریق تأثیر میگذارد. در این بخش، به مهمترین عوامل انتخاب اشاره میکنیم.
زمان مقاومت حریق بر اساس کاربری (90، 120 دقیقه)
ساختمانهایی با ریسک بالاتر، مانند بیمارستانها یا کارخانجات، نیاز به دربهایی با مقاومت ۱۲۰ دقیقه دارند، در حالی که یک ساختمان مسکونی معمولاً با درب 90 دقیقهای تاییدیه لازم را دریافت میکند.
راهنمای انتخاب درب ضد حریق بر اساس محل نصب
- برای انتخاب درست درب ضد حریق، باید نوع فضا، سطح خطر و میزان تردد را در نظر گرفت.
- در فضاهایی مانند اتاق برق، موتورخانه یا مسیرهای فرار باریک، درب ضد حریق تکلنگه گزینهای بهینه است؛ چرا که فضای کمتری اشغال کرده و نصب سادهتری دارد.
- در مقابل، فضاهای انبار، سالن صنعتی یا پارکینگ نیاز به درب دولنگه دارند تا امکان عبور تجهیزات بزرگ فراهم شود.
- اگر طراحی داخلی اهمیت ویژهای دارد، دربهای ضد حریق روکش شیشهای یا روکشچوب بهترین انتخاب هستند؛ این مدلها ضمن حفظ تاییدیه آتشنشانی، جلوهای لوکس و هماهنگ با دکوراسیون ایجاد میکنند.
- در نهایت، همیشه پیش از سفارش، نقشه جانمایی ساختمان و مسیرهای فرار را بررسی کرده و درب مناسب را بر اساس محل نصب و مقاومت موردنیاز (۹۰ یا ۱۲۰ دقیقه) انتخاب کنید
نوع بازشو( تکلنگه و دولنگه)
- درب ضد حریق تکلنگه
انتخابی مناسب برای فضاهای محدود مانند اتاق برق، موتورخانه یا راهپلههای باریک.
- درب ضد حریق دولنگه
برای فضاهای پرتردد یا مسیرهایی که نیاز به عبور تجهیزات بزرگ دارند مانند ورودی انبار، پارکینگ یا سالنهای صنعتی کاربرد دارد. هر دو لنگه میتوانند فعال یا یکی غیرفعال باشد (Fix leaf)، و معمولاً به آرامبند و هماهنگکننده مجهز هستند.
تبعات عدم استفاده از درب ضد حریق در ساختمانهای مشمول
سوالی که در ابتدای مقاله مطرح شد، یعنی چه ساختمانهایی نیاز به درب ضد حریق دارند؟ تنها به شناسایی این ساختمانها ختم نمیشود؛ بلکه باید به این موضوع مهم نیز پرداخت که عدم رعایت این الزام ایمنی، چه پیامدهایی بهدنبال دارد؟ در این بخش، تبعات فنی، قانونی و مالی استفاده نکردن از دربهای مقاوم در برابر آتش را بررسی میکنیم:
افزایش مستقیم خطر جانی و مالی
در صورت وقوع آتشسوزی، دربهای معمولی بهسرعت از بین میروند و اجازه عبور آتش، دود و حرارت را به سایر قسمتهای ساختمان میدهند. این موضوع هم احتمال خفگی و سوختگی ساکنین را افزایش میدهد و هم منجر به تخریب گستردهتر اموال و زیرساختها میشود.
عدم دریافت تاییدیه پایانکار یا بهرهبرداری
سازمان آتشنشانی در شهرهای بزرگ مانند تهران، بررسی نصب صحیح درب ضد حریق را یکی از معیارهای کلیدی در صدور تاییدیه ایمنی برای پایانکار یا مجوز بهرهبرداری میداند. در صورت فقدان یا نصب نامناسب این دربها، صدور مجوزها به تعویق افتاده یا بهکلی رد خواهد شد.
عدم پوشش خسارت توسط شرکتهای بیمه
بسیاری از شرکتهای بیمه، در قراردادهای بیمه آتشسوزی و مسئولیت، صراحتاً قید میکنند که در صورت عدم رعایت الزامات ایمنی (از جمله نصب درب مقاوم در برابر حریق در فضاهای بحرانی)، خسارت پرداخت نخواهد شد. بنابراین، نادیده گرفتن این موضوع میتواند موجب از دست رفتن میلیاردها تومان شود.
مسئولیت کیفری و حقوقی کارفرما یا بهرهبردار
در صورت وقوع حادثه و وارد آمدن خسارت جانی یا مالی به اشخاص ثالث، اگر مشخص شود که درب ضد حریق پیشبینی نشده یا فاقد تأییدیه بوده، کارفرما، مالک یا بهرهبردار میتواند از نظر قانونی مقصر شناخته شود.
توصیههای نهایی برای خرید درب ضد حریق
- در ابتدا کاربری ساختمان و نقشه فضاهای پرخطر را بهدقت تحلیل کنید.
- درب مناسب را بر اساس کلاس مقاومت حریق، جنس، طراحی (تکلنگه، دولنگه، شیشهای، روکشدار) و سطح تردد انتخاب کنید.
- فقط از برندهایی استفاده کنید که دارای تاییدیه رسمی سازمان آتشنشانی تهران و BHRC هستند.
- نصب درب باید توسط تیم تخصصی و با رعایت استانداردهای اجرایی انجام شود.
- به نگهداری دورهای، تنظیم آرامبندها، و عملکرد صحیح قفلها توجه ویژه داشته باشید.
سوالات متداول درباره درب ضد حریق در ساختمانها
1-چه ساختمانهایی نیاز به درب ضد حریق دارند؟
تمام ساختمانهایی که دارای راهپله اضطراری، اتاقهای تاسیسات، پارکینگهای مسقف یا فضاهای عمومی پرتردد هستند، طبق مقررات ملی ساختمان و آتشنشانی موظف به نصب درب ضد حریق در بخشهای مشخصی از پروژه میباشند.
2-آیا نصب درب ضد حریق در ساختمان مسکونی اجباری است؟
بله، در ساختمانهای مسکونی بالای ۵ طبقه یا دارای بیش از ۶ واحد، استفاده از درب ضد حریق برای راهپله فرار، درب واحد و پارکینگ الزامی است.
3-تفاوت درب ضد حریق با درب معمولی چیست؟
درب ضد حریق از متریال مقاوم در برابر آتش ساخته میشود، دارای نوار دودبند، دستگیره اضطراری (پوشبار)، آرامبند، و تأییدیه رسمی مقاومت در برابر حرارت در مدت مشخص (معمولاً ۶۰ تا ۹۰ دقیقه) است.
4-تاییدیه سازمان آتشنشانی برای درب ضد حریق چطور گرفته میشود؟
درب باید دارای تست معتبر از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی (BHRC) باشد. نصب نیز باید توسط پیمانکار مجاز انجام شده و فرمهای بازدید ایمنی تکمیل گردد.
5-آیا درب ضد حریق میتواند ظاهر زیبایی هم داشته باشد؟
بله، انواع درب ضد حریق با روکش چوب، رنگ سفارشی یا شیشهای طراحی شدهاند که ضمن رعایت الزامات ایمنی، با نمای داخلی ساختمان نیز هماهنگ هستند.
